تروما چیست؟
ضربه روانی، ضربه روحی یا ترومای روانشناختی (به انگلیسی: Psychological trauma) به تأثیرات و پاسخی احساسی پس از یک رویداد وحشتانگیز مثل تصادف، تجاوز جنسی یا بلایای طبیعی بر روی روان انسان گفته میشود. واکنشهای اولیه به ضربهٔ روانی معمولاً به صورت شوک روانی و انکار روانی هستند. این واکنشها میتوانند در درازمدت به صورت احساسات غیرقابل پیشبینی، بازگشت به خاطره یا خاطرات گذشته، سختی در روابط میان فردی و گاهی به صورت علائم جسمی مانند سردرد یا حالت تهوع بروز کنند. ضربه روانی با پریشانی روانشناختی یا رنج و عذاب کشیدن که هردوی آنها تجربه ای انسانی همگانی است یکی نیست.
ترومای روحی چیست؟
هر موقعیتی که شما را تحت فشار قرار دهد و منزوی کند، میتواند منجر به ترومای روحی شود، حتی اگر صدمه جسمی نداشته باشد. در ترومای روحی شرایط فیزیکی آسیبزابودن یک رویداد را تعیین نمیکند، بلکه تجربه احساسی و ذهنی شما از آن رویداد اهمیت دارد. هرچه احساس ترس و درماندگی بیشتری داشته باشید، بیشتر دچار آسیب میشوید.
انواع تروما
ضربه حاد:
این ناشی از یک رویداد تنش زا یا خطرناک است.
ترومای مزمن:
این ناشی از قرار گرفتن مکرر و طولانی مدت در برابر رویدادهای بسیار استرس زا است. به عنوان مثال میتوان موارد کودک آزاری، قلدری یا خشونت خانگی را نام برد.
ترومای پیچیده:
این ناشی از قرار گرفتن در معرض چندین رویداد آسیب زا است.
ترومای ثانویه یا ترومای جانبی:
شکل دیگری از ضربه است. در این نوع ضربه روحی، فرد علائم تروما را از طریق تماس نزدیک با فردی که یک رویداد آسیب زا را تجربه کرده است، نشان میدهد.
علت تروما روحی چیست؟
ترومای روحی میتواند دلایل گستردهای داشته باشد ازجمله: حوادث ناگهانی مانند تصادف، جراحت یا حمله خشونت آمیز، به ویژه اگر در کودکی به صورت غیرمنتظره اتفاق افتاده باشد.
استرس مداوم و بی وقفه، مانند زندگی در محله ای جنایتکار، مقابله با بیماری تهدید کننده زندگی یا تجربه حوادث ناگوار که به طور مکرر رخ می دهد، مانند قلدری، خشونت خانگی یا بی توجهی در دوران کودکی.
دلایلی که معمولاً نادیده گرفته میشوند، مانند جراحی (به ویژه در 3 سال اول زندگی)، مرگ ناگهانی یکی از نزدیکان، قطع رابطه مهم یا تجربه تحقیرآمیز یا ناامیدکننده، به ویژه اگر فردی عمداً ظالم باشد. علت ترومای روحی هرچه که باشد چه دیروز باشد و چه سالها پیش اتفاق افتاده باشد، میتوانید تغییرات درمانی را ایجاد کرده و به زندگی خود ادامه دهید
مشکلات روانی ناشی از تروما چیست؟
تروما گاهی اوقات میتواند مستقیماً باعث ایجاد مشکلات روانی شود یا شما را در برابر ایجاد آنها آسیب پذیرتر کند. این یکی از علل بالقوه همه مشکلات بهداشت روانی است. به سختی میتوان تشخیص داد که کدام مشکل در اثر تروما ایجاد شده است. برخی از شرایط نیز به عنوان نتیجه مستقیم روانزخم شناخته میشوند، از جمله اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) و اختلال پیچیده استرس پس از سانحه (PTSD پیچیده).
تشخیص تروما و PTSD
برای تشخیص ترومای روحی، پزشک احتمالاً موارد زیر را انجام میدهد:
- برای بررسی مشکلات پزشکی که ممکن است باعث علائم شما شوند، یک معاینه فیزیکی انجام میدهد.
- ارزیابی روانشناختی انجام میدهد که شامل بحث در مورد علائم و نشانههای شما و رویداد یا رویدادهایی است که منجر به آنها شده.
- از معیارهای راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی استفاده میکند.
تشخیص تروما مستلزم قرار گرفتن در معرض رویدادی است که شامل تهدید واقعی یا احتمالی مرگ، خشونت یا آسیب جدی باشد. قرار گرفتن شما در معرض اینها میتواند به یک یا چند روش زیر رخ دهد:
- شما مستقیماً این حادثه آسیب زا را تجربه کردید.
- شما شخصاً شاهد رویداد ناگوار برای دیگران بودید.
- یکی از نزدیکان شما تجربه کرده یا مورد تهدید قرار گرفته است و با شما درمورد آن صحبت کرده است.
اگر مشکلاتی که بعد از این قرار گرفتن در معرض بیش از یک ماه ادامه یابد و مشکلات قابل توجهی در توانایی شما در عملکرد در محیطهای اجتماعی و کاری ایجاد کند و بر روابط تأثیر منفی بگذارد ممکن است دچار PTSD شوید.
تروما چقدر شایع است؟
یک نظرسنجی جهانی بهداشت روان که توسط سازمان بهداشت جهانی انجام شد نشان داد که حداقل یک سوم از بیش از ۱۲۵،۰۰۰ نفر از ۲۶ کشور مختلف، دچار تروما شدهاند. اما این اعداد فقط برای مواردی است که گزارش شده. تعداد واقعی احتمالاً بسیار بیشتر است.
ترومای کودکی و خطر بروز تروما در بزرگسالی
آسیبهای دوران کودکی میتواند ناشی از هر چیزی باشد که احساس ایمنی کودک را مختل میکند، از جمله:
- محیط ناپایدار یا ناامن
- جدایی از والدین
- بیماری جدی
- روشهای مداخلهای پزشکی
- سوء استفاده جنسی، جسمی یا کلامی
- خشونت خانگی
- بیتوجهی
تجربه تروما در دوران کودکی میتواند منجر به یک اثر شدید و طولانی مدت شود. هنگامی که آسیبهای دوران کودکی برطرف نمیشود، احساس ترس و درماندگی به بزرگسالی منتقل میشود و زمینه را برای آسیبهای بیشتر فراهم میکند. با این حال، حتی اگر صدمه شما سالها پیش اتفاق افتاده باشد، گامهایی وجود دارد که میتوانید برای غلبه بر درد، یادگیری اعتماد و ارتباط مجدد با دیگران و بازگرداندن حس تعادل احساسی خود را انجام دهید.
تفاوت تروما با استرسهای معمولی چیست؟
استرس هر فشاری است که زندگی برای ما به ارمغان می آورد و میتواند تعادل ما را بر هم بزند. تجربیات آسیبزا همیشه استرسزا هستند، اما عوامل استرسزا همیشه آسیبزا نیستند. به همین ترتیب، استرس همیشه مضر نیست در حالی که آسیب روحی تقریبا همیشه مضر است.
چه مواردی به درمان تروما میتواند کمک کند؟
علائم تروما معمولاً از چند روز تا چند ماه طول میکشد و با پردازش رویداد نگران کننده به تدریج محو میشود. اما حتی وقتی احساس بهتری دارید، ممکن است هر از گاهی خاطرات یا احساسات دردناک شما را دچار مشکل کند. به ویژه در واکنش به محرکهایی مانند سالگرد این رویداد یا چیزی که شما را به یاد ضربه میاندازد. نکات زیر میتواند به شما در بهبودی از آسیب و ادامه زندگی کمک کند.
ورزش کنید
ورزش و حرکت علاوه بر سوزاندن آدرنالین و ترشح اندورفین میتواند به ترمیم سیستم عصبی شما کمک کند. سعی کنید در بیشتر روزها ۳۰ دقیقه یا بیشتر ورزش کنید. یا اگر راحت تر است، سه ورزش ۱۰ دقیقهای در روز به همان اندازه خوب است. ورزشهایی که موزون هستند و دستها و پاهای شما را درگیر می کند؛ مانند راه رفتن، دویدن، شنا، یا بسکتبال، بهترین کار را میکند.
در فعالیتهای اجتماعی شرکت کنید
فعالیتهای عادی را با افراد دیگر انجام دهید، فعالیتهایی که هیچ ارتباطی با تجربه آسیب زا ندارند. با دوستان قدیمی دوباره ارتباط برقرار کنید. اگر از روابطی که قبلاً برای شما مهم بود عقب نشینی کرده اید، سعی کنید دوباره ارتباط برقرار کنید.
دوستان جدید پیدا کنید
اگر به تنهایی یا دور از خانواده و دوستان زندگی میکنید، مهم است که با دوستان جدید ارتباط برقرار کنید. با افرادی که علایق مشابه شما دارند ملاقات کنید، ارتباط با انجمن فارغ التحصیلان، یا برقراری ارتباط با همسایگان یا همکاران کاری میتواند بسیار موثر باشد. حتی میتوانید در کلاس های مختلف شرکت کنید یا به یک باشگاه بپیوندید.
تنفس آگاهانه
آیا یک منظره، بو یا مزه خاص به سرعت باعث آرامش شما میشود؟ یا شاید نوازش حیوانات یا گوش دادن به موسیقی به شما آرامش میدهد؟ هر کس کمی متفاوت به ورودی حسی پاسخ میدهد، بنابراین با تکنیکهای مختلف تسکین سریع استرس آزمایش کنید تا آنچه را که برای شما مناسب است پیدا کنید.
به اندازه کافی بخوابید
پس از یک تجربه آسیبزا، نگرانی یا ترس ممکن است الگوهای خواب شما را مختل کند. اما کمبود خواب با کاهش کیفیت خواب میتواند علائم ضربه را تشدید کرده و حفظ تعادل احساسی را دشوار کند. هر روز سر ساعت مشخصی بخوابید و بیدار شوید و هر شب ۷ تا ۹ ساعت بخوابید.
استرس را کاهش دهید
از تکنیکهای آرام سازی مانند مدیتیشن، یوگا یا تمرینات تنفس عمیق استفاده کنید. زمانی را برای فعالیتهایی برنامه ریزی کنید که شادی شما را به ارمغان میآورد مانند سرگرمیهای مورد علاقه شما.
گوشه گیری نکنید
به دنبال یک تروما، ممکن است بخواهید از دیگران جدا شوید، اما انزوا فقط اوضاع را بدتر میکند. ارتباط رودررو با دیگران به بهبود شما کمک میکند، بنابراین سعی کنید روابط خود را حفظ کرده و از گذراندن وقت زیاد در تنهایی خودداری کنید. لازم نیست در مورد ضربه روحی (تروما) صحبت کنید. ارتباط با دیگران نیازی به صحبت در مورد ضربه ندارد. در حقیقت، برای برخی افراد، این میتواند اوضاع را بدتر کند. آسایش ناشی از احساس تعامل و پذیرفته شدن توسط دیگران است.
سخن پایانی
یکی از بهترین راهها در مواجهه با تروما، کمکگرفتن از افراد متخصص یعنی روانشناس است. برای پیداکردن یک دکتر روانشناس خوب در مشهد میتوانید به وبسایت مرکز مشاوره رامش مشهد مراجعه کنید. در مرکز رامش، علاوه بر آشنایی با بهترین روانشناسها میتوانید بهصورت آنلاین نوبت بگیرید و یا حتی از مشاوره آنلاین و یا تلفنی با روانشناسان استفاده کنید.