سلامت روان از مهمترین بخشهای خانوادهست، حتماً شنیدی که میگن بچه مثل آینهست؛ هرچی ببینه، همونو نشون میده. حالا تصور کن اون آینه نه فقط رفتار، بلکه احساس، اضطراب، امنیت، عزتنفس و حتی طرز فکرش رو هم از اطرافش بگیره. کی بیشتر از همه دور و بر بچه هست؟ درسته، پدر و مادر.
خیلی از ما وقتی صحبت از “سلامت روان” میشه، ذهنمون میره سمت بیمارستانهای روانی یا آدمهایی که دچار اختلال جدی هستن. ولی در واقع سلامت روان یعنی چی؟ یعنی احساس امنیت، رضایت، امید، توانایی مقابله با استرسها، ارتباط سالم با دیگران و در یک کلام، تعادل درونی. حالا سؤال اینجاست: پدر و مادر چطوری میتونن تو این تعادل درونی بچهها نقش داشته باشن؟ جوابش طولانیه، اما خیلی خوندنی و مهم!
ریشههای سلامت روان از کجا شروع میشن؟
بذار از همون اول بگیم: سلامت روانی بچهها از همون شکم مادر شروع میشه. وقتی مادری در دوران بارداری آرامش داره، استرس کمتری تجربه میکنه، تغذیهاش مناسبه و از نظر روانی حس خوبی داره، همهی اینا روی جنین هم اثر میذاره. تحقیقات نشون داده بچههایی که مادرانشون در دوران بارداری دچار اضطراب بالا بودن، بعدها در کودکی احتمال بیشتری دارن که دچار اختلالات اضطرابی و حتی بیشفعالی بشن.
پس نقش والدین از قبل از تولد هم شروع میشه! اما بعد از تولد چی؟
آغوش، امنیت، صدا؛ دنیای نوزاد
نوزادها چیزی از دنیای بیرون نمیدونن. تنها چیزی که در روزهای اول زندگیشون میشناسن، صدای مادره، بوی بدن پدره، گرمای آغوشه. وقتی گریه میکنن و کسی میاد بغلشون میکنه، کمکم مغزشون یاد میگیره: “دنیا جای امنیه. اگه مشکلی پیش بیاد، کسی هست کمک کنه..”
این حس امنیت پایهی سلامت روانه. اگه نوزاد بارها و بارها تنها بمونه، به گریههاش جواب داده نشه، یا با بیتوجهی روبرو بشه، بهمرور مغزش به این نتیجه میرسه: “کسی نیست، خودم باید مراقب خودم باشم“. و این یعنی (اضطراب، تنهایی، و گاهی حتی شخصیتهایی که بعدها همهچی رو سرکوب میکنن).
کودکی؛ زمانی که والدین الگو میشن
بچهها تو سنین ۲ تا ۷ سال مثل اسفنج هستن. هر رفتاری که از پدر و مادر ببینن، جذب میکنن. داد زدن، قهر کردن، صحبت کردن محترمانه، شوخی کردن، مهربونی کردن یا حتی گریه کردن.
اگه پدر و مادر با هم دعوا میکنن و بعد آشتی میکنن، بچه یاد میگیره که اختلاف نظر طبیعیه و میشه با گفتوگو حلش کرد. ولی اگه دعواها با توهین، فریاد و شکستن وسایل همراه باشه، یا یکی همیشه ساکت بمونه و یکی کنترلگر باشه، این الگوها در ذهن بچه حک میشنو این تأثیرها ساده نیست. اون بچه فردا که بزرگ بشه، یا خودش تبدیل به یه آدم پرخاشگر میشه، یا یه آدم منفعل که نمیتونه از خودش دفاع کنه. پس بله، هر لحظهی زندگی والدین داره آیندهی سلامت روان بچه رو شکل میده.
نقش مهم “حضور” پدر و مادر
حضور فیزیکی با حضور واقعی فرق داره! پدر یا مادری که ساعتها کنار بچه هست اما مدام سرش تو گوشیه، یا دائم درگیر کار و فکر خودشه، عملاً برای بچه حضور نداره. کودک نیاز داره دیده بشه، شنیده بشه، و حس کنه مهمه.بچهای که دیده نمیشه، کمکم فکر میکنه: “من کافی نیستم.” و این تفکر، ریشهی خیلی از افسردگیها و اضطرابهای بزرگسالیه. پس والدین عزیز! حتی ۲۰ دقیقه وقت با کیفیت با بچه میتونه معجزه کنه
گوش دادن فعال، نه فقط شنیدن
بچه وقتی ناراحته، خیلی وقتها نمیتونه دقیق بگه چه مشکلی داره. شاید فقط بگه: «نمیخوام برم مدرسه!» یا «دلدرد دارم». ولی پشت این حرفها یه دنیا پیام هست
اگه پدر و مادر با دقت گوش کنن، با مهربونی سؤال بپرسن، به احساس بچه بها بدن، اون کودک کمکم یاد میگیره احساساتش رو بشناسه، بیان کنه و ازش نترسه. این یعنی
( بزرگسالی با ثباتتر، باهوشتر از نظر هیجانی، و سلامت روانی بیشتر)
برعکس، اگه همیشه با جملاتی مثل «نق نزن»، «بچه که افسرده نمیشه»، «یه چیزی میخواد بگه که نره مدرسه» برخورد کنیم، بچه یاد میگیره احساساتش رو پنهون کنه؛ و این دقیقاً همون چیزیست که بعدها مشکلات روانی رو شعلهور میکنه
تشویق به جای تنبیه
همهی بچهها اشتباه میکنن. همونطور که ما بزرگترها هم اشتباه میکنیم. اما فرق ماجرا توی نحوهی برخورد با اشتباهه. اگه هر اشتباهی با فریاد و تنبیه همراه بشه، بچه کمکم از تجربه کردن میترسه. از خلاقیت فاصله میگیره. دروغگویی میاد توی زندگیش، چون میفهمه (حقیقت درد داره)».
ولی اگه والدین اشتباه رو به عنوان یه فرصت یادگیری ببینن، کمک کنن بچه خودش نتیجهگیری کنه، و تشویقش کنن که دوباره تلاش کنه، اون بچه تبدیل به یه آدم مقاوم و بااعتمادبهنفس میشه. و این یعنی ساختن (پایههای سلامت روان سالم)
احترام به شخصیت بچه
بچهها انسان هستن، نه پروژه. بعضی والدین دوست دارن بچهشون هر چیزی بشه که خودشون نشدن: دکتر، مهندس، یا حتی ستاره اینستاگرام! ولی بچهها نیاز دارن شنیده بشن، کشف بشن، رشد کنن.
وقتی علایق بچه رو جدی میگیریم، به نظرش احترام میذاریم، براش حق انتخاب قائل میشیم، داریم بهش یاد میدیم که «تو مهمی. تو ارزشمندی». و این باور، ستون (عزتنفس و سلامت روانه).
برعکس، فشار بیش از حد، مقایسه کردن با دیگران، تحقیر یا بیتفاوتی، باعث سرکوب شدن شخصیت بچه میشه. و بچهای که (خودشو قبول نداره، خیلی سخت میتونه از نظر روانی سالم بمونه).
اثر طلاق، تنش، و فضای ناسالم
طلاق همیشه آسیبزاست؟ نه الزاماً. خیلی بهتره دو والد جدا باشن ولی رابطهی محترمانه و با ثباتی با فرزندشون داشته باشن، تا اینکه با هم زندگی کنن و مدام در حال جنگ و تخریب هم باشن.
اما هر نوع تنش شدید، بیثباتی در قوانین، یا محرومیت از محبت میتونه باعث (بههمریختگی روانی) بچهها بشه. بچهها نیاز دارن بدونن کی قراره چی کار کنه. نیاز به چارچوب دارن. و وقتی قوانین همیشه تغییر کنه یا همراه با تنبیه و تهدید باشه، دچار (اضطراب و گیجی میشن).
والدینی که خودشون نیاز به درمان دارن
یکی از مهمترین مسائل اینه که خیلی از پدر و مادرها خودشون زخمی از کودکی هستن. ترسها، اضطرابها، الگوهای رفتاری مخرب از والدینشون گرفتن. و بدون اینکه خودشون بخوان، اونا رو منتقل میکنن به بچهها.
پس شاید یکی از بهترین کارهایی که یه پدر یا مادر میتونه برای سلامت روان بچهاش بکنه، اینه که
- خودش درمان بشه
- با یه مشاور حرف بزنه
- زخمهای درون خودش رو ترمیم کنه
چون بچهها بیشتر از حرف، از رفتار یاد میگیرن
عشق بیقید و شرط؛ نسخهی جادویی
بچهای که میدونه حتی اگه خراب کنه، حتی اگه شکست بخوره، حتی اگه حرف گوش نکنه، باز هم دوستداشتنیه، قدرت روانی بینظیری پیدا میکنه. این عشق بیقید و شرط، بزرگترین داروییست که والدین میتونن به سلامت روان بچههاشون تزریق کنن.
جمعبندی: والدین، معماران روان کودک
همهی ما پدر یا مادری ایدهآل نیستیم، و قرار هم نیست باشیم. اما مهمه که بدونیم رفتارهای روزمره ما، کلماتی که استفاده میکنیم، نحوهی گوش دادن، تشویق کردن یا حتی نگاه کردنمون، داره شخصیت روانی یه انسان رو شکل میده.سلامت روان بچهها تو خونه ساخته میشه، نه تو مدرسه یا شبکههای اجتماعی. هر روز فرصت داریم تا بچههامون رو قویتر، باعزتنفستر، و شادتر تربیت کنیم. بیاین از همین امروز یک قدم کوچیک برداریم: بیشتر گوش بدیم، کمتر قضاوت کنیم، و عشقمون رو بیشتر نشون بدیم.
👨👩👧👦 فرزندان، با چشمها نمیبینن؛ با قلبشون احساس میکنن.
🧠 سلامت روانشون از آغوش گرم، صدای آرام و حضور واقعی ما شروع میشه.
🎯 پدر و مادر بودن فقط بزرگ کردن بچه نیست؛ یعنی ساختن یک انسان سالم، شاد و قوی.
📍 بیایید با آگاهی، عشق و مشاوره درست، نسل سالمتری بسازیم.
🌱 مرکز مشاوره رامش همراه والدین آگاه فقط کافیه به صفحه رزرو نوبت مراجعه کنی!
